Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

I. Biologia jako nauka

1. Biologia jako nauka

Uczeń:

• wskazuje biologię jako naukę o organizmach
• wymienia czynności życiowe organizmów
• podaje przykłady dziedzin biologii

Uczeń:

• określa przedmiot badań biologii jako nauki
• opisuje wskazane cechy organizmów
• wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii

Uczeń:

• wykazuje cechy wspólne organizmów
• opisuje czynności życiowe organizmów

Uczeń:

• charakteryzuje wszystkie czynności życiowe organizmów
• wymienia hierarchicznie poziomy budowy organizmu roślinnego
  i organizmu zwierzęcego
• charakteryzuje wybrane dziedziny biologii

Uczeń:

• wykazuje jedność budowy organizmów
• porównuje poziomy organizacji organizmów u roślin
  i zwierząt
• wymienia inne niż podane w podręczniku dziedziny biologii

2. Jak poznawać biologię?

• wskazuje obserwacje

i doświadczenia jako źródła wiedzy biologicznej

• wymienia źródła wiedzy biologicznej
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową

• porównuje obserwację
  z doświadczeniem jako źródła wiedzy biologicznej
• korzysta ze źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela
• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową

• na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą
• opisuje źródła wiedzy biologicznej
• wymienia cechy dobrego badacza

• wykazuje zalety metody naukowej
• samodzielnie przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej
  do rozwiązywania wskazanych problemów
• charakteryzuje cechy dobrego badacza

• planuje
  i przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• krytycznie analizuje informacje pochodzące z różnych źródeł wiedzy biologicznej
• analizuje swoją postawę w odniesieniu do cech dobrego badacza

3. Obserwacje mikroskopowe

• z pomocą nauczyciela podaje nazwy części mikroskopu optycznego
• obserwuje pod mikroskopem preparaty przygotowane przez nauczyciela

• podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela części mikroskopu optycznego
• z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe
• oblicza powiększenie mikroskopu optycznego

• samodzielnie opisuje budowę mikroskopu optycznego
• samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe
• z niewielką pomocą nauczyciela nastawia ostrość mikroskopu
  i wyszukuje obserwowane elementy

• charakteryzuje funkcje wskazywanych części mikroskopu optycznego w kolejności tworzenia się obrazu obiektu
• wykonuje preparaty mikroskopowe, nastawia ostrość mikroskopu, rysuje obraz widziany pod mikroskopem optycznym

• sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym, samodzielnie wykonuje preparaty, rysuje dokładny obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem
• wskazuje zalety mikroskopu elektronowego*

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

II. Budowa i czynności życiowe organizmów

4. Składniki chemiczne organizmów

• wymienia trzy najważniejsze pierwiastki budujące organizm
• wymienia wodę i sole mineralne jako elementy wchodzące
  w skład organizmu
• wskazuje białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu

• wymienia sześć najważniejszych pierwiastków budujących organizm
• wymienia produkty spożywcze, w których występują białka, cukry
  i tłuszcze

• wymienia wszystkie najważniejsze pierwiastki budujące organizm oraz magnez
  i wapń
• wyjaśnia, że woda i sole mineralne są związkami chemicznymi występującymi                             w organizmie
• wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia role dwóch z nich

• wyjaśnia role wody i soli mineralnych
  w organizmie
• wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia ich role

• wykazuje, że związki chemiczne są zbudowane z kilku pierwiastków
• omawia funkcje białek, cukrów, tłuszczów i kwasów nukleinowych w organizmie i wskazuje produkty spożywcze, w których one występują

5. Budowa komórki zwierzęcej

• wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia
• podaje przykłady organizmów jedno-

i wielokomórkowych

• obserwuje preparat nabłonka przygotowany przez nauczyciela

• wyjaśnia, dlaczego komórkę nazywamy podstawową jednostką organizmu
• wymienia organelle komórki zwierzęcej
• z pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka

• opisuje kształty komórek zwierzęcych
• opisuje budowę komórki zwierzęcej na podstawie ilustracji
• z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka

• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej i omawia ich funkcje
• wykonuje preparat nabłonka
• rozpoznaje organelle komórki zwierzęcej i rysuje jej obraz mikroskopowy

• z dowolnego materiału tworzy model komórki, zachowując cechy organelli
• sprawnie posługuje się mikroskopem
• samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem,

z zaznaczeniem widocznych elementów komórki

6. Komórka roślinna. Inne rodzaje komórek

• na podstawie obserwacji preparatów, ilustracji
  i schematów wnioskuje
  o komórkowej budowie organizmów
• wymienia elementy budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej
  i grzybowej
• obserwuje pod mikroskopem preparat moczarki kanadyjskiej przygotowany przez nauczyciela
• pod opieką nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem

• podaje przykłady komórki bezjądrowej i jądrowej
• wymienia funkcje elementów komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej
• z pomocą nauczyciela wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
• obserwuje pod mikroskopem organelle wskazane przez nauczyciela

• wyjaśnia, czym są komórki jądrowe i bezjądrowe oraz podaje ich przykłady
• samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
• odróżnia pod mikroskopem elementy budowy komórki
• wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki
• z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem

• omawia elementy
  i funkcje budowy komórki
• na podstawie ilustracji analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wskazuje cechy umożliwiające rozróżnienie komórek
• samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej, rozpoznaje elementy budowy komórki roślinnej i rysuje jej obraz mikroskopowy

• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek
  i wykazuje ich związek
  z pełnionymi funkcjami
• sprawnie posługuje się mikroskopem, samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

II. Budowa i czynności życiowe organizmów

7. Samożywność

• wyjaśnia, czym jest odżywianie się
• wyjaśnia, czym jest samożywność
• podaje przykłady organizmów samożywnych

• wskazuje fotosyntezę jako sposób
  odżywiania się
• wskazuje substancje biorące udział w fotosyntezie

i wymienia produkty fotosyntezy

• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność przebiegu fotosyntezy

• wymienia czynniki niezbędne do przeprowadzania fotosyntezy
• wskazuje substraty

i produkty fotosyntezy

• omawia sposoby wykorzystania przez roślinę produktów fotosyntezy

• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy

• wyjaśnia, na czym polega fotosynteza
• omawia zależność przebiegu fotosyntezy od obecności wody, dwutlenku węgla
  i światła
• schematycznie zapisuje i omawia przebieg fotosyntezy
• na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla

na intensywność fotosyntezy

• analizuje przystosowanie roślin do przeprowadzania fotosyntezy
• planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy
• na podstawie zdobytej wcześniej wiedzy wskazuje
  w różnych warzywach
  i owocach materiały zapasowe jako produkty fotosyntezy

8. Cudzożywność

• wyjaśnia, czym jest cudzożywność
• podaje przykłady organizmów cudzożywnych
• wymienia rodzaje cudzożywności

• krótko opisuje różne sposoby odżywiania się zwierząt
• wyjaśnia, w jaki sposób wskazany organizm cudzożywny pobiera pokarm

• omawia wybrane sposoby cudzożywności
• podaje przykłady organizmów należących
  do różnych grup organizmów cudzożywnych

• charakteryzuje rodzaje cudzożywności występujące u różnych grup organizmów
• wykazuje przystosowania do pobierania pokarmów występujące u różnych grup organizmów cudzożywnych

• wyjaśnia znaczenie organizmów odżywiających się martwą substancją organiczną
• wyjaśnia, na czym polega cudzożywność roślin pasożytniczych
  i półpasożytniczych

9. Sposoby oddychania organizmów

• określa, czym jest oddychanie
• wymienia sposoby oddychania
• wskazuje drożdże jako organizmy przeprowadzające fermentację

• wyróżnia oddychanie tlenowe i fermentację
• wskazuje organizmy uzyskujące energię
  z oddychania tlenowego
  i fermentacji
• wyjaśnia, że produktem fermentacji drożdży jest dwutlenek węgla
• wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie

• wyjaśnia znaczenie oddychania komórkowego
• wskazuje różnice w miejscu przebiegu utleniania
  i fermentacji w komórce
• wymienia narządy wymiany gazowej zwierząt lądowych i wodnych
• omawia doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

• schematycznie zapisuje przebieg oddychania
• określa warunki przebiegu oddychania i fermentacji
• charakteryzuje wymianę gazową u roślin i zwierząt
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

• porównuje zapis przebiegu oddychania tlenowego
  z zapisem przebiegu fermentacji
• analizuje związek budowy narządów wymiany gazowej ze środowiskiem życia organizmów
• samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby

10. Klasyfikacja organizmów

• wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej
• wymienia nazwy królestw organizmów

• wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
• podaje definicję gatunku
• wymienia nazwy królestw i podaje przykłady organizmów należących do danego królestwa

• wykazuje hierarchiczną strukturę jednostek klasyfikacji biologicznej
• charakteryzuje wskazane królestwo
• na podstawie ilustracji przyporządkowuje organizm do królestwa

• porównuje wcześniejsze i współczesne zasady klasyfikacji organizmów
• wyjaśnia zasady nadawania nazw gatunkom
• przedstawia cechy organizmów,
  na podstawie których można je zaklasyfikować do danego królestwa

• uzasadnia konieczność klasyfikacji organizmów
• porównuje jednostki klasyfikacji zwierząt

z jednostkami klasyfikacji roślin

• z pomocą nauczyciela korzysta z różnych kluczy do oznaczania organizmów żyjących
  w najbliższej okolicy

11. Wirusy i bakterie

• krótko wyjaśnia, dlaczego wirusy nie są organizmami
• wymienia miejsca występowania wirusów
  i bakterii
• wymienia formy morfologiczne bakterii

• omawia różnorodność form morfologicznych bakterii
• opisuje cechy budowy wirusów
  i bakterii
• wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów
• podaje przykłady wirusów i bakterii

• wykazuje, dlaczego wirusy nie są organizmami
• rozpoznaje formy morfologiczne bakterii widoczne w preparacie mikroskopowym

lub na ilustracji

• omawia wybrane czynności życiowe bakterii

• omawia wpływ bakterii na organizm człowieka
• wskazuje drogi wnikania wirusów i bakterii
  do organizmu
• prezentuje wszystkie czynności życiowe bakterii
• ocenia znaczenie wirusów i bakterii
  w przyrodzie
  i dla człowieka

• przeprowadza doświadczenie
  z samodzielnym

otrzymywaniem jogurtu

• omawia choroby wirusowe
  i bakteryjne, wskazuje drogi ich przenoszenia oraz zasady zapobiegania tym chorobom

12. Różnorodność protistów

• wymienia formy protistów
• wskazuje miejsca występowania protistów
• wymienia grupy organizmów należących do protistów
• z pomocą nauczyciela wyszukuje protisty

w preparacie   obserwowanym
pod mikroskopem

• wykazuje różnorodność protistów
• wymienia przedstawicieli poszczególnych grup protistów
• wymienia czynności życiowe wskazanych grup protistów
• z niewielką pomocą nauczyciela wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem

• charakteryzuje wskazane grupy protistów
• wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów
• opisuje czynności życiowe protistów – oddychanie, odżywianie, rozmnażanie się
• zakłada hodowlę protistów
• z niewielką pomocą nauczyciela wyszukuje protisty w preparacie obserwowanym pod mikroskopem

• porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów
• wymienia choroby wywoływane przez protisty
• zakłada hodowlę protistów, rozpoznaje protisty pod mikroskopem, rysuje

i z pomocą nauczyciela opisuje budowę protistów

• wskazuje zagrożenia epidemiologiczne chorobami wywoływanymi przez protisty
• wskazuje drogi zakażenia chorobami wywoływanymi przez protisty oraz zasady zapobiegania tym chorobom
• zakłada hodowlę protistów, wyszukuje protisty

w obrazie mikroskopowym, rysuje i opisuje budowę protistów

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby

13. Budowa

i różnorodność grzybów. Porosty

• wymienia środowiska życia grzybów i porostów
• podaje przykłady grzybów i porostów
• na podstawie okazu naturalnego lub ilustracji opisuje budowę grzybów

• wymienia sposoby rozmnażania się grzybów

• rozpoznaje porosty wśród innych organizmów

• wymienia cechy pozwalające zaklasyfikować organizm do grzybów
• omawia wskazaną czynność życiową grzybów
• podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka

• wykazuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka
• analizuje różnorodność budowy grzybów
• wyjaśnia sposoby oddychania i odżywiania się grzybów
• wykazuje, że porosty są zbudowane z grzybni i glonu

• określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu
• rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów i podaje ich nazwy
• opisuje czynności życiowe grzybów – odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się

• analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie
  i dla człowieka
• proponuje sposób
  badania czystości powietrza na podstawie informacji o wrażliwości porostów
  na zanieczyszczenia
• wyjaśnia, dlaczego porosty określa się mianem organizmów pionierskich

IV. Tkanki i organy roślinne

14. Tkanki roślinne

• wyjaśnia, czym jest tkanka
• wymienia podstawowe rodzaje tkanek roślinnych
• z pomocą nauczyciela rozpoznaje na ilustracji tkanki roślinne

• określa najważniejsze funkcje wskazanych tkanek roślinnych
• opisuje rozmieszczenie wskazanych tkanek

w organizmie roślinnym

• rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek roślinnych

• wskazuje cechy adaptacyjne tkanek roślinnych
  do pełnienia określonych funkcji
• na podstawie opisu rozpoznaje wskazane tkanki roślinne
• z pomocą nauczyciela rozpoznaje rodzaje tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem

• rozpoznaje rodzaje tkanek roślinnych obserwowanych pod mikroskopem
• przyporządkowuje tkanki do organów i wskazuje na hierarchiczną budowę organizmu roślinnego

• analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek roślinnych, wykazuje przystosowania tkanek
  do pełnionych funkcji

15. Korzeń – organ podziemny rośliny

• wymienia podstawowe funkcje korzenia
• rozpoznaje systemy korzeniowe

• rozpoznaje na ilustracjach modyfikacje korzeni
• omawia budowę zewnętrzną korzenia
  i jego podział

na poszczególne strefy

• wykazuje związek modyfikacji korzenia

z adaptacją do środowiska zajmowanego przez roślinę

• opisuje przyrost korzenia
  na długość

• wykorzystuje wiedzę
  o tkankach do wyjaśnienia sposobu pobierania wody przez roślinę
• na podstawie ilustracji lub materiału roślinnego klasyfikuje przekształcone korzenie

• projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę rośliny

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

IV. Tkanki i organy roślinne

16. Pęd. Budowa

i funkcje łodygi

• wymienia nazwy elementów budowy zewnętrznej pędu
• wymienia funkcje łodygi

• wyjaśnia różnicę między pędem a łodygą
• wskazuje części łodygi roślin zielnych

• omawia funkcje poszczególnych elementów pędu
• na okazie roślinnym
  lub ilustracji wskazuje
  i omawia części łodygi

• na podstawie okazu roślinnego żywego, zielnikowego lub ilustracji wykazuje modyfikacje łodygi ze względu na środowisko, w którym żyje roślina

• wykorzystuje wiedzę
  o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji łodygi

17. Liść – wytwórnia pokarmu

• wymienia funkcje liści
• rozpoznaje elementy budowy liścia
• rozpoznaje liście pojedyncze i liście złożone

• na materiale zielnikowym lub ilustracji wykazuje związek budowy liścia

z pełnionymi przez niego funkcjami

• na podstawie materiału zielnikowego lub ilustracji rozpoznaje różne modyfikacje liści
• rozróżnia typy ulistnienia łodygi

• analizuje modyfikacje liści ze względu na środowisko zajmowane przez roślinę

• wykorzystuje wiedzę
  o tkankach do wyjaśniania budowy i funkcji liści

V. Różnorodność roślin

18. Mchy

• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów rozpoznaje mchy wśród innych roślin
• wymienia miejsca występowania mchów

• podaje nazwy elementów budowy mchów
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów rozpoznaje elementy budowy mchów

i wyjaśnia ich funkcje

• analizuje cykl rozwojowy mchów

• omawia znaczenie mchów w przyrodzie i dla człowieka
• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• wyjaśnia, dlaczego mchy uważane są za najprostsze rośliny lądowe
• według opisu przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• samodzielnie planuje
  i przeprowadza

doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

• na podstawie informacji

o budowie mchów wykazuje ich rolę w przyrodzie

19. Paprotniki

• wymienia miejsca występowania paprotników
• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin

• podaje nazwy organów paproci
• wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników
• rozpoznaje, korzystając

z atlasów roślin, trzy gatunki rodzimych paprotników

• wyjaśnia znaczenie paprotników w przyrodzie i dla człowieka
• rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, pięć gatunków rodzimych paprotników
• analizuje cykl rozwojowy paprotników

• na podstawie ilustracji
  lub żywych okazów wykazuje różnorodność organizmów zaliczanych do paprotników
• rozpoznaje, korzystając z atlasów roślin, osiem gatunków rodzimych paprotników

• porównuje budowę poszczególnych organów u paprotników
• wykonuje portfolio dotyczące różnorodności paprotników

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

I. Biologia jako nauka

1. Biologia jako nauka

Uczeń:

• określa przedmiot badań biologii jako nauki
• podaje przykłady dziedzin biologii
• wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową                                        i funkcjonowaniem człowieka
• wymienia źródła wiedzy biologicznej

Uczeń:

• korzysta                                       z poszczególnych źródeł wiedzy
• opisuje cechy organizmów żywych

Uczeń:

• posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów
• rozróżnia próby kontrolną i badawczą

Uczeń:

• charakteryzuje wybrane dziedziny biologii
• przedstawia metody badań stosowanych w biologii

Uczeń:

• wyszukuje                                      i krytycznie analizuje informacje

z różnych źródeł dotyczące różnych dziedzin biologii

2. Komórkowa budowa organizmów

• wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia
• wymienia elementy budowy komórek: roślinnej, zwierzęcej, grzybowej

i bakteryjnej

• obserwuje preparaty przygotowane przez nauczyciela

• wymienia funkcje poszczególnych struktur komórkowych
• posługuje się mikroskopem
• z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe
• z pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem

• odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu

lub na podstawie opisu poszczególne elementy budowy komórki

• samodzielnie wykonuje proste preparaty mikroskopowe
• z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz widziany pod mikroskopem
• wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki
• porównuje budowę różnych komórek

• omawia budowę                          i funkcje struktur komórkowych
• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek
• wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów                 na podstawie obserwacji preparatów
• wykonuje preparaty mikroskopowe, ustawia ostrość obrazu

za pomocą śrub:

makro- i mikrometrycznej, samodzielnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem

• wykonuje przestrzenny model komórki z dowolnego materiału
• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek oraz wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją
• samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe
• sprawnie posługuje się mikroskopem
• dokładnie rysuje obraz widziany pod mikroskopem

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

I. Biologia jako nauka

3. Hierarchiczna                    budowa organizmów. Tkanki zwierzęce

• wskazuje komórkę jako podstawowy element budowy ciała człowieka
• wyjaśnia, czym jest tkanka
• wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych
• wyjaśnia, czym jest narząd
• wymienia układy narządów człowieka
• wymienia rodzaje tkanki łącznej

• określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych
• podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie
• opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów narządów

• charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych
• rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy
• rozpoznaje pod mikroskopem

lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych

• wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów

• opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej
• charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi
• opisuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka
• przyporządkowuje tkanki do narządów i układów narządów
• analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka

• analizuje związek między budową                         a funkcją poszczególnych tkanek zwierzęcych
• wykazuje zależność między poszczególnymi układami narządów
• tworzy mapę pojęciową ilustrującą hierarchiczną budowę organizmu człowieka

II. Skóra – powłoka organizmu

4. Budowa i funkcje skóry

• wymienia warstwy skóry
• przedstawia podstawowe funkcje skóry
• wymienia wytwory naskórka
• z pomocą nauczyciela omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu

• omawia funkcje skóry i warstwy podskórnej
• rozpoznaje na ilustracji lub schemacie warstwy skóry
• samodzielnie omawia wykonane doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu

• wykazuje na konkretnych przykładach związek między budową a funkcjami skóry
• opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka
• z pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu

• na podstawie opisu wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu

• wyszukuje odpowiednie informacje i planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu

5. Higiena i choroby skóry

• wymienia choroby skóry
• podaje przykłady dolegliwości skóry
• omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej

• opisuje stan zdrowej skóry
• wskazuje konieczność dbania o dobry stan skóry
• wymienia przyczyny grzybic skóry
• wskazuje metody zapobiegania grzybicom skóry
• klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń skóry
• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy

w przypadku oparzeń skóry

• omawia objawy dolegliwości skóry
• wyjaśnia, czym                       są alergie skórne
• wyjaśnia zależność między ekspozycją skóry na silne nasłonecznienie a rozwojem czerniaka
• uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej

w przypadku pojawienia się zmian na skórze

• ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę
• wyszukuje informacje

o środkach kosmetycznych

z filtrem UV przeznaczonych dla młodzieży

• demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry

• przygotowuje pytania

i przeprowadza wywiad

z lekarzem                                lub pielęgniarką na temat chorób skóry oraz profilaktyki czerniaka                                        i grzybicy

• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat chorób, profilaktyki i pielęgnacji skóry młodzieńczej do projektu edukacyjnego

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

III. Aparat ruchu

6. Aparat ruchu. Budowa szkieletu

• wskazuje części bierną i czynną aparatu ruchu
• podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu

• wskazuje na schemacie, rysunku i modelu szkielet osiowy oraz szkielet obręczy i kończyn

• wyjaśnia sposób działania części biernej                  i czynnej aparatu ruchu
• wskazuje na związek budowy kości z ich funkcją w organizmie
• rozpoznaje różne kształty kości

• wyjaśnia związek budowy kości z ich funkcją w organizmie

• klasyfikuje podane kości pod względem kształtów
• na przykładzie własnego organizmu wykazuje związek budowy kości

z ich funkcją

7. Budowa i rola szkieletu osiowego

• wymienia elementy szkieletu osiowego
• wymienia elementy budujące klatkę piersiową
• podaje nazwy odcinków kręgosłupa

• wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo-                                            i trzewioczaszkę
• wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową
• wskazuje na schemacie, rysunku i modelu elementy szkieletu osiowego

• wymienia kości budujące szkielet osiowy
• charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego
• wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami

• omawia rolę chrząstek

w budowie klatki piersiowej

• porównuje budowę poszczególnych odcinków kręgosłupa
• rozpoznaje elementy budowy mózgoczaszki                          i trzewioczaszki

• analizuje związek budowy poszczególnych kręgów kręgosłupa                        z pełnioną przez nie funkcją
• wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa

z pełnioną przez nie funkcją

8. Szkielet kończyn oraz ich obręczy

• wymienia elementy budowy szkieletu kończyn oraz ich obręczy

• wskazuje na modelu                   lub schemacie kości kończyny górnej                           i kończyny dolnej
• wymienia rodzaje połączeń kości
• opisuje budowę stawu
• rozpoznaje rodzaje stawów
• odróżnia staw zawiasowy od stawu kulistego

• wymienia kości tworzące obręcze barkową

i miedniczną

• porównuje budowę kończyny górnej i dolnej
• charakteryzuje połączenia kości
• wyjaśnia związek budowy stawu                                        z zakresem ruchu kończyny

• wykazuje  związek budowy szkieletu kończyn

z funkcjami kończyn górnej i dolnej

• wykazuje związek budowy szkieletu obręczy kończyn z ich funkcjami

• charakteryzuje funkcje kończyn górnej i dolnej oraz  wykazuje  związek z funkcjonowaniem człowieka w środowisku

9. Kości – elementy składowe szkieletu

• opisuje budowę kości
• omawia cechy fizyczne kości
• wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego
• wymienia składniki chemiczne kości

• omawia na podstawie ilustracji doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości

• wykonuje z pomocą nauczyciela doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
• omawia znaczenie składników chemicznych kości
• opisuje rolę szpiku kostnego

• wykonuje przygotowane doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
• demonstruje na przykładzie cechy fizyczne kości

• planuje i samodzielnie wykonuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości
• wyszukuje odpowiednie informacje i przeprowadza doświadczenie ilustrujące wytrzymałość kości

na złamanie

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

III. Aparat ruchu

10. Budowa

i znaczenie mięśni

• wymienia rodzaje tkanki mięśniowej
• wskazuje  położenie tkanek mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej

• określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych
• opisuje cechy tkanki mięśniowej
• z pomocą nauczyciela wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe

• rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji
• opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie
• wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni
• omawia warunki prawidłowej pracy mięśni

• określa warunki prawidłowej pracy mięśni
• charakteryzuje budowę i funkcje mięśni gładkich

i poprzecznie prążkowanych

• przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie człowieka

• na przykładzie własnego organizmu analizuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów

11. Higiena i choroby aparatu ruchu

• wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa
• opisuje przyczyny powstawania wad postawy
• wymienia choroby aparatu ruchu
• wskazuje ślad stopy z płaskostopiem
• omawia przedstawione

na ilustracji wady podstawy

• rozpoznaje przedstawione na ilustracji wady postawy
• opisuje urazy kończyn
• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy

w przypadku urazów kończyn

• omawia przyczyny chorób aparatu ruchu
• omawia wady budowy stóp

• rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa
• wyjaśnia przyczyny powstawania wad postawy
• charakteryzuje zmiany zachodzące wraz z wiekiem w układzie kostnym
• określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała
• wyjaśnia przyczyny                       i skutki osteoporozy

• wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu
• wyjaśnia konieczność stosowania rehabilitacji                          po przebytych urazach
• planuje i demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy

w przypadku urazów kończyn

• analizuje przyczyny urazów ścięgien
• przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała

• wyszukuje i prezentuje ćwiczenia zapobiegające deformacjom kręgosłupa
• wyszukuje i prezentuje ćwiczenia rehabilitacyjne likwidujące płaskostopie
• uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych

dla prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

IV. Układ pokarmowy

12. Pokarm – budulec i źródło energii

• wymienia podstawowe składniki odżywcze
• wymienia produkty spożywcze zawierające białko
• podaje przykłady pokarmów, które są źródłem węglowodanów
• wymienia pokarmy zawierające tłuszcze
• omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi

w wybranych produktach spożywczych

• klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne
• określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek
• wskazuje rolę tłuszczów w organizmie
• samodzielnie omawia przebieg doświadczenia wykrywającego obecność tłuszczów i skrobi

w wybranych produktach spożywczych

• wyjaśnia znaczenie składników odżywczych                       dla organizmu
• określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego
• uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców

i warzyw

• porównuje pokarmy pełnowartościowe

i niepełnowartościowe

• analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem zawartości różnych składników odżywczych
• przeprowadza z pomocą nauczyciela doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi

w wybranych produktach spożywczych

• ilustruje na przykładach źródła składników odżywczych i wyjaśnia ich znaczenie                         dla organizmu
• wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych                                        a prawidłowym wzrostem ciała
• omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie
• porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów
• wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów
• samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi                         w wybranych produktach spożywczych

• planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność tłuszczów i skrobi w wybranych produktach spożywczych
• analizuje zależność między rodzajami spożywanych pokarmów a funkcjonowaniem organizmu

13. Witaminy, sole mineralne, woda

• wymienia przykłady witamin rozpuszczalnych               w wodzie

i w tłuszczach

• podaje przykład jednej awitaminozy
• wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów
• podaje  rolę dwóch wybranych makroelementów

w organizmie człowieka

• wymienia po trzy makroelementy

i mikroelementy

• omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C

• wymienia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach
• wymienia skutki niedoboru witamin
• wskazuje rolę wody w organizmie
• omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów

w organizmie człowieka

• omawia na schemacie przebieg doświadczenia dotyczącego wykrywania witaminy C

• charakteryzuje rodzaje witamin
• przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin: A, C, B6, B12, B9, D
• przedstawia rolę i skutki

niedoboru składników mineralnych: Mg, Fe, Ca

• określa skutki niewłaściwej suplementacji witamin

i składników mineralnych

• na przygotowanym sprzęcie i z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie dotyczące wykrywania witaminy C

• analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów

w organizmie

• przewiduje skutki niedoboru wody w organizmie
• samodzielnie wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C

• wyszukuje informacje dotyczące roli błonnika w prawidłowym

funkcjonowaniu przewodu pokarmowego

• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje

i wykonuje doświadczenie dotyczące witaminy C

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca

ocena dostateczna

ocena dobra

ocena bardzo dobra

ocena celująca

IV. Układ pokarmowy

14. Budowa i rola układu pokarmowego

• wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów
• wymienia rodzaje zębów u człowieka
• wymienia odcinki przewodu pokarmowego człowieka
• omawia z pomocą nauczyciela przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych w ślinie                        na trawienie skrobi

• opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów
• wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu
• rozpoznaje wątrobę

i trzustkę na schemacie

• lokalizuje położenie wątroby i trzustki we własnym ciele
• samodzielnie omawia przebieg doświadczenia badającego wpływ substancji zawartych                     w ślinie na trawienie skrobi

• rozpoznaje poszczególne rodzaje zębów człowieka
• wykazuje rolę zębów

w mechanicznej obróbce pokarmu

• omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego
• lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego                       i wskazuje odpowiednie miejsca

na powierzchni swojego ciała

• charakteryzuje funkcje wątroby i trzustki
• przeprowadza z pomocą nauczyciela doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie

na trawienie skrobi

• omawia znaczenie procesu trawienia
• opisuje etapy trawienia pokarmów

w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego

• analizuje miejsca wchłaniania strawionego pokarmu

i wody

• samodzielnie przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie                      na trawienie skrobi

• wyszukuje odpowiednie informacje, planuje

i przeprowadza doświadczenie badające wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi

• uzasadnia konieczność stosowania zróżnicowanej diety dostosowanej

do potrzeb organizmu

• uzasadnia konieczność dbałości o zęby

15. Higiena i choroby układu pokarmowego

• określa zasady zdrowego żywienia
• wymienia przykłady chorób układu pokarmowego
• wymienia zasady profilaktyki chorób układu pokarmowego
• według podanego wzoru oblicza indeks masy ciała
• wymienia przyczyny próchnicy zębów

• wskazuje grupy pokarmów w piramidzie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej
• wskazuje na zależność diety od zmiennych warunków zewnętrznych
• układa jadłospis w zależności od zmiennych warunków zewnętrznych
• wymienia choroby układu pokarmowego
• analizuje indeks masy ciała swój i kolegów, wykazuje prawidłowości             i odchylenia od normy
• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy

w przypadku zakrztuszenia

• wyjaśnia znaczenie pojęcia wartość energetyczna pokarmu
• wykazuje zależność między dietą a czynnikami, które

ją warunkują

• przewiduje skutki złego odżywiania się
• wykazuje, że WZW A,

WZW B i WZW C

są chorobami związanymi z higieną układu pokarmowego

• omawia zasady profilaktyki choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zatrucia pokarmowego i raka jelita grubego
• analizuje indeks masy ciała w zależności od stosowanej diety

• wykazuje zależność między higieną odżywiania się                              a chorobami układu pokarmowego
• demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia
• wskazuje zasady profilaktyki próchnicy zębów
• wyjaśnia, dlaczego należy stosować dietę

zróżnicowaną i dostosowaną do  potrzeb  organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb życia, aktywność fizyczna, pora roku)

• układa odpowiednią dietę dla uczniów z nadwagą

i niedowagą

• przygotowuje i prezentuje wystąpienie w dowolnej formie na temat chorób związanych z zaburzeniami łaknienia i przemiany materii
• uzasadnia konieczność badań przesiewowych                   w celu wykrywania wczesnych stadiów raka jelita grubego

Dział

Temat

Poziom wymagań

ocena dopuszczająca